Statystyki

  • Odwiedziło nas: 549653
  • Do końca roku: 277 dni
  • Do wakacji: 84 dni

Kalendarium

Piątek, 2024-03-29

Imieniny: Marka, Wiktoryny

Wpływ braku wzroku na rozwój dziecka

Znalezione obrazy dla zapytania niewidomy słabowidzący

opracowanie mgr Małgorzata Kaczor- psycholog, tyflopedagog

Zofia Sękowska podaje, że brak wzroku od urodzenia ma bardzo niekorzystny wpływ na procesy adaptacyjne oraz poznawcze dziecka. W oparciu o literaturę przedmiotu wymienia konsekwencje braku zmysłu wzroku:

- niemożność odbierania wrażeń wizualnych, które są podstawą spostrzeżeń i procesu myślowego,

- ograniczony udziału w różnych przyjemnościach i możliwościach życiowych,

- ograniczona samodzielność w różnych sytuacjach oraz w osiąganiu celu własnych zainteresowań,

- zawężona możliwość rozwijania własnej osobowości w sferze zawodowej
i społecznej

Iwona Chrzanowska odwołując się do literatury, wskazuje najpoważniejsze opóźnienia rozwojowe u osób pozbawionych możliwości widzenia od urodzenia:

- późniejsze pojawienie się zdolności: siadania, stania, czworakowania, chodzenia, biegania,

- opóźnienie rozwoju mowy,

- opóźnione osiąganie kolejnych stadiów rozwoju poznawczego,

- wolniejszy proces socjalizacji,

- obniżoną kontrolę emocji,

- trudności w nawiązywaniu relacji interpersonalnych,

- trudności i wolniejsze tempo osiągania samodzielności w zakresie samoobsługi,

- trudności i wolniejsze tempo osiągania umiejętności orientacji w otoczeniu
i schemacie własnego ciała1.

W przyswajanie mowy zaangażowany jest sprawnie funkcjonujący narząd wzroku. Widzenie stanowi podstawowy sposób poznawania świata. Jak podkreśla Kamila Miler - Zdanowska, dziecko tworząc pojęcia, tworzy zarazem wyobrażenia przedmiotów, które widzi w rzeczywistości. Informacje dotyczące języka czerpie z obserwacji zachowania, wyrazu twarzy osób, które do niego mówią. Pierwsze słowa są nie tylko przez dziecko słyszane, ale również widziane. Dziecko naśladuje ułożenie i ruchy narządów artykulacyjnych osób, które komunikują się z nim werbalnie. Zaburzenia wzroku występujące we wczesnym dzieciństwie powodują zakłócenia w prawidłowym przebiegu procesu nabywania mowy, najczęściej pojawiające się między pierwszym a czwartym rokiem życia dziecka i wynikające z różnych przyczyn. Zasadniczą przyczyną jest pozbawienie wzrokowej drogi porozumiewania się. Kontakt wzrokowy w pierwszych latach życia dziecka stanowi stymulator do porozumiewania się z otoczeniem. Brak wzroku pozbawia niemowlę i dziecko możliwości mimowolnego uczenia się poprzez obserwację, i dlatego wielu pojęć muszą uczyć się na podstawie niepełnych informacji płynących z pozostałych zmysłów. Bardzo ważny wpływ na prawidłowy rozwój komunikacji mają rodzice bądź opiekunowie dziecka, których aktywność wyzwala w nim ciekawość poznawczą wobec świata oraz sprawia, że dziecko samodzielnie poszukuje kontaktu. Czynnikiem powodującym zakłócenia w rozwoju mowy może być długotrwała hospitalizacja. W wyniku przeprowadzania różnych zabiegów i konieczności podłączenia do aparatury medycznej u bardzo małego dziecka może dojść do zaburzenia podstawowych funkcji aparatu artykulacyjnego - prawidłowego procesu ssania, oddychania, żucia, gryzienia. Trudności w rozwoju komunikacji językowej u dziecka z dysfunkcją wzroku mogą być także spowodowane tym, że nie ma ono możliwości uczenia się mówienia poprzez naśladownictwo wzrokowe, gdyż nie widzi ruchów i układu ust osób mówiących do niego.
W okresie przedszkolnym może to powodować zniekształcenia artykulacyjne głosek ciszących, szumiących, syczących i głoski "r". Na wystąpienie nieprawidłowości
w mowie dziecka niewidomego może mieć opóźnienie w zakresie rozwoju motorycznego - późniejsze siadanie, chodzenie, bieganie, trudności w zakresie motoryki małej.

Brak wzroku u dziecka oprócz konsekwencji w rozwoju komunikacji językowej, powoduje braki i trudności w zakresie procesów poznawczych, w rozwoju społeczno - emocjonalnym, orientacji przestrzennej i sprawności ruchowej.

Małgorzata Paplińska podkreśla, że "brak bądź poważne osłabienie wzroku powoduje trudności w poszczególnych obszarach funkcjonowania, takich jak: orientacja przestrzenna
i samodzielne poruszanie się, poznawanie rzeczywistości i zjawisk, rozumienie pojęć, wykonywanie czynności życia codziennego. (...) Na szczególną uwagę zasługuje wzmacnianie kompetencji dziecka w zakresie orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się. Poznanie przestrzeni przez dziecko niewidome powinno zaczynać się od kształtowania świadomości schematu własnego ciała przez zróżnicowaną stymulację dotykową, proprioceptywną (czucia głębokiego) i kinestetyczno-przedsionkową w jak najwcześniejszym okresie rozwoju. Wśród podstawowych umiejętności związanych
z opanowaniem schematu własnego ciała powinny znaleźć się: wskazywanie poszczególnych części własnego ciała przez dziecko, nazywanie poszczególnych części własnego ciała przez dziecko, wskazywanie części ciała drugiej osoby oraz nazywanie części ciała drugiej osoby. W nauce orientacji przestrzennej małych niewidomych dzieci bardzo ważny jest trening
w zakresie wykorzystywania zmysłów w orientacji np. do rozróżniania, rozpoznawania dźwięków w otoczeniu oraz ich lokalizowania, a także nauka pojęć przestrzennych. (...)
Z trudnościami w poznawaniu przedmiotów i zjawisk przez osoby niewidome, związane są problemy w rozumieniu pojęć, zwłaszcza przestrzennych. Początkowo dla niewidomych dzieci przestrzeń jest postrzegana jako kolejno następujące po sobie zdarzenia. Dziecko, przemieszczając się, napotyka najpierw obiekt A, potem obiekt B, później C, itd. Napotykane przedmioty pozostają w umyśle dziecka niewidomego w relacji czasowej, a nie przestrzennej względem niego i innych obiektów. Wynikają z tego problemy w rozumieniu pojęć, odnoszących się do relacji czasowo – przestrzennych. Dodatkowo, w związku z opóźnionym przemieszczaniem się i rozwojem słownika, dzieci niewidome później, w porównaniu
z dziećmi widzącymi, rozumieją i używają określeń, odzwierciedlających stosunki przestrzenne. (...) Niezwykle ważne jest wspieranie rozwoju dziecka w poznawaniu
i rozumieniu pojęć, aby zapobiec werbalizmowi, występującemu u dzieci niewidomych. Dzieci niewidome posługują się poprawnie różnymi słowami, czy stosują nawet całe wypowiedzi, ale bez dokładnego ich zrozumienia".

Przedstawione powyżej stanowiska wskazują, że poznanie zmysłowe dziecka całkowicie niewidomego jest zubożone o bardzo istotne wrażenia optyczne, brak kontroli wzrokowej utrudnia mu orientację przestrzenną i społeczną, spłyca doznania uczuciowe,
w znacznym stopniu ogranicza uczenie się i przystosowanie przez naśladownictwo. Dziecko pozbawione wzroku nie pozna pełnej różnorodności ekspresji emocjonalnej przejawiającej się w mimice, gestykulacji i postawach ciała. Będzie miało kłopoty z odbiorem i posługiwaniem się ekspresją niewerbalną podczas rozmowy.

 

BIBLIOGRAFIA:

Chrzanowska I., Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności. Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 2015, s.187.

Miler-Zdanowska K., Specyfika rozwoju komunikacji językowej u dzieci z dysfunkcją wzroku, w: K. Czerwińska (red.), Wybrane aspekty rozwoju małego dziecka z niepełnosprawnością wzroku, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2017, s. 122-124.

Sękowska Z., Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2001, s. 110.

 

ŹRÓDŁO INTERNETOWE:

 

Paplińska M., Przygotowanie dziecka do nauki szkolnej, http://trakt.org.pl/przygotowanie-dziecka-niewidomego-do-nauki-szkolnej/ dostęp: 19.04.2018.

1 I. Chrzanowska, Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności. Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 2015, s.187.

2 K. Miler-Zdanowska, Specyfika rozwoju komunikacji językowej u dzieci z dysfunkcją wzroku, w: K. Czerwińska (red.), Wybrane aspekty rozwoju małego dziecka z niepełnosprawnością wzroku, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2017, s. 122-124.

3M. Paplińska, Przygotowanie dziecka do nauki szkolnej, http://trakt.org.pl/przygotowanie-dziecka-niewidomego-do-nauki-szkolnej/ dostęp: 19.04.2018.